Χαμένη στη μετάφραση

Πόσες φορές σε αυτή τη δουλειά, δεν έχω αναρωτηθεί: Has the Perrier gone straight to my head? Or is life sick and cruel instead?
Η μοίρα το έφερε να γίνομαι μάρτυρας ανηλεούς κακοποίησης της ελληνικής γλώσσας, λόγω επαγγελματικού βίτσιου.
Γενικά είμαι επιεικής άνθρωπος (έτσι θέλω να πιστεύω). Δεν είναι μια δουλειά που μπορείς να πάρεις πολύ προσωπικά – δεν είσαι και γιατρός. Μεταφραστής είσαι. Είναι σίγουρα παραγωγική δουλειά – και πολύ παρεξηγημένη.
Όταν κάνεις, λοιπόν, αυτή τη δουλειά, κάθε τόσο δοκιμάζεσαι. Δοκιμάζονται οι αντοχές σου, η επιείκειά σου, η ανοχή σου απέναντι στους άλλους. Καμιά φορά, σού ρχεται να κυνηγήσεις τον συγγραφέα του κειμένου πάνω στο οποίο δουλεύεις. Και να τον υποβάλλεις σε απίστευτα βασανιστήρια, ένα εκ των οποίων θα είναι να του διαβάσεις δυνατά το κείμενό του και να του πεις να στο εξηγήσει.
Και ερωτώ κύριε πρόεδρε: αν δεν το καταλαβαίνω εγώ, που μοιραζόμαστε υποτίθεται την ίδια μητρική γλώσσα, ΠΩΣ θα το καταλάβει ο Άγγλος/Γάλλος/Πορτογάλος ;;;
Γιατί οι μηχανικοί (πολιτικοί, software engineers, και πλείστοι άλλοι) γράφουν ελληνικά που μόνο αυτοί καταλαβαίνουν; Γιατί νομίζουν ότι αρκεί να ξέρεις ελληνικά (που δεν ξέρουν) για να γίνεις κατανοητός από έναν συμπατριώτη σου;;
Εμ δεν αρκεί, φίλε οδηγέ. Αν δεν ξέρεις το συντακτικό και τη γραμματική that goes with it, απλά βασανίζεις τους άλλους και τον εαυτό σου. Γιατί μπορεί και ο Δημοσθένης να είχε μια παράγραφο 10 γραμμές (τόσο άγνωστο στα αρχαία της τρίτης δέσμης δεν ξεχνιέται εύκολα), αλλά τουλάχιστον εκείνος είχε δευτερεύουσες, είχε σύνταξη. Καταλάβαινες τι έλεγε. Θα μου πεις, ο Χειμωνάς δεν έχει σημεία στίξης και τον καταλαβαίνεις. Και ο Μπέκετ το ίδιο. ΕΣΥ, όμως, που δεν είσαι ούτε Χειμωνάς ούτε Μπέκετ, αλλά ξημεροβραδιάζεσαι στο εργοτάξιο, με το κίτρινο κράνος και τα σχέδια ανά χείρας, ή σε ένα γραφείο με το Αρμάνι σου και τα Davidoff τσιγάρα σου, πίνοντας τόνους γαλλικού καφέ και παζαρεύοντας εκατομμύρια, γιατί το παίζεις μεταμοντέρνος στου κασίδι το κεφάλι; Γιατί δεν χρησιμοποιείς σύνταξη; Γιατί δεν βάζεις δευτερεύουσες; Και γιατί έχεις την απαίτηση από εμένα, να κάνω τη μαλακία σου εξίσου κατανοητή σε μια άλλη γλώσσα, όταν αυτό που χρησιμοποιείς δεν είναι καν η δική σου γλώσσα, αλλά ένα υβρίδιο δικής σου επινόησης; Απορία ψάλτου βηξ...
Η μετάφραση είναι ύπουλο πράγμα. Οι περισσότεροι νομίζουν: έλα μωρέ, σιγά, πόσο θα σου πάρει; Μια ζωή αγαπητέ. Ο μεταφραστής δεν είναι φούρνος μικροκυμάτων, πατάς ένα κουμπί, ρυθμίζεις το ρολόι κι όξω απ’ την πόρτα. Είναι βαριά καλογερική, ιδιαίτερα αν κάνεις φρι λάντζα. Αν κι έχω δει πολλές κουλαμάρες τα χρόνια που δουλεύω (κι είναι κάμποσα), πάντα με εκπλήσσει η ανικανότητα των Ελλήνων να γράψουν ελληνικά. Θα μου πεις, το κείμενο είναι εξειδικευμένο. ΟΚ. Φέρε μου έναν πολιτικό μηχανικό ή έναν δικηγόρο ή έναν μεγαλοexecutive κάποιας κατασκευαστικής και πες του αν καταλαβαίνει αυτό που μεταφράζω τώρα. Αν το καταλάβει, τρύπα μου τη μύτη. Ή μάλλον, κάνε μου τατουάζ (ευκαιρία ψάχνω). Οι μακροσκελείς προτάσεις, η δήθεν επιστημονικότητα ή εξειδίκευση του λεξιλογίου, η χρήση πολλών δύσκολων λέξεων η μία μετά την άλλη, δεν δείχνουν ενδελεχή γνώση του αντικειμένου (τόσο ενδελεχή και βαθιά, που μόνο ο Κουστώ θα την έβρισκε), αλλά απλώς ανικανότητα να βάλεις τη σκέψη σου σε τάξη και να γίνεις κατανοητός από έναν μέσο άνθρωπο με μέσο I.Q. Ακόμα κι αν αυτός είναι ο μεταφραστής, που δουλειά του είναι να λύσει τον γόρδιο δεσμό του κειμένου. Άνθρωπος είναι κι αυτός!

Λευτεριά στον σκλαβωμένο μεταφραστή

Ακούγοντας: Music has the right to children – Boards of Canada